ΠΑΡΑΙΝΕΣΕΙΣ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΓΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΙ  ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥΣ

 

Του Δ/ντή του Σχολείου Δρ Εμμανουήλ Σουργιαδάκη

 

Η μνήμη των Τριών Ιεραρχών, του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, λόγω των υγειονομικών συνθηκών, δεν μας σύναξε φέτος, όπως κάθε χρόνο, σε λαμπρή πανήγυρη στην εκκλησία για να βρεθούμε και πάλι πιο κοντά στους θεοκήρυκες δασκάλους, τα μεγαλύτερα ίσως φανερώματα του χριστιανικού και ελληνικού πνεύματος.

Οι Τρεις Ιεράρχες, ο Μέγας Βασίλειος, ο Θεολόγος Γρηγόριος και ο Χρυσόστομος Ιωάννης,  πέραν από τα υψηλά αρχιερατικά καθήκοντα και τις θεολογικές τους αναζητήσεις στάθηκαν κοντά στον άνθρωπο με όλες τους τις δυνάμεις, ψυχικές και σωματικές.

Η μεγάλη αγάπη και το ενδιαφέρον τους για τη νεότητα συνοψίζεται στο λόγο του ιερού Χρυσοστόμου: «Τί γαρ παίδων γλυκύτερον;», δηλ. ποιο πλάσμα είναι γλυκύτερο από τα παιδιά;

Mέγα ζητούμενο κάθε εποχής είναι το θέμα της αγωγής και της μόρφωσης των ανθρώπων που ξεκινά με μεθοδικό τρόπο από τη νηπιακή ηλικία.  Όλοι νομίζω το κατανοούμε, πρώτος παιδαγωγός είναι ο γονέας, που έχει στη διάθεσή του μια άγραφη νηπιακή ψυχή. Σ’ αυτήν καλείται να εγγράψει και να τη στολίσει με ότι ωραιότερο και ωφελιμότερο υπάρχει στη ζωή, ώστε να γίνει ο νέος άνθρωπος ον με κρίση, επομένως επιλεκτικό.  Η αγωγή κατά το Μέγα Βασίλειο διαβαθμίζεται σύμφωνα με τον ηλικιακό δείκτη των τριών επτάδων ετών, του νηπίου (έως 7 ετών), του παιδιού (έως 14 ετών) και του εφήβου (έως 21 ετών).

Ο Γρηγόριος διατρανώνει πως όλοι όσοι έχουν την κοινή λογική παραδέχονται ότι η παίδευση  - προσέξτε η παιδεία, όχι η εκπαίδευση – είναι το μείζον αγαθόν. Κατά τους τρεις Ιεράρχες το πρώτο στοιχείο, το οποίο τονίζεται είναι ότι η αγωγή των νέων δεν είναι ευχερές και αμελητέο έργο, όπως από επιπολαιότητα, εμπάθεια ή και άγνοια το θεωρούν πολλοί, αλλά, κατά τον έγκυρο λόγο του πάλι, είναι «τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών». Και αυτό διότι ο παιδαγωγός, ο λειτουργός του μείζονος αγαθού, χειραγωγεί ανθρώπους δισυπόστατους, με ψυχή και σώμα, και μάλιστα νέους,  που δεν είναι ούτε ζώα άλογα ούτε άψυχα αντικείμενα ή μηχανές. Και άνθρωπος κατά τον ιερό Χρυσόστομο είναι «των ορωμένων απάντων τιμιώτερον» δηλ. είναι απ’ όλα όσα βλέπουμε πολυτιμότερος, ενώ κατά το Μέγα Βασίλειο είναι «μόνον των ζώων θεόπλαστον», το τελειότερο από όλα τα ζωντανά πλάσματα.

Η αγωγή είναι πιο εύκολη κατά τη μικρή ηλικία, τότε που η ψυχή του παιδιού είναι, όπως αναφέρει ο Μέγας Βασίλειος εύπλαστη, απαλή και μαλακή σαν το κερί. Η επαγρύπνηση των γονέων λοιπόν είναι απαραίτητη για να γίνει η αρχή μιας σωστής αγωγής. Για κάθε τι καλό πρέπει πρώτα να μπουν οι βάσεις, τα γερά θεμέλια. Ο Χρυσόστομος θεωρεί  ότι το σπουδαιότερο πράγμα στην αγωγή είναι «το θεμέλιον θέσθαι και την κρηπίδα, δηλ. τη βάση, υποβαλείν».

Το γονεϊκό ενδιαφέρον πρέπει να παραμένει εναργές και ακλόνητο και στη μετέπειτα ηλικία, τη νεανική.  Ο Μέγας Βασίλειος επισημαίνει με κατανόηση το «κούφον» δηλαδή το ευμετάβολο της νεότητας τονίζοντας ότι «σύντροφα τη νεότητι τα πάθη» δηλαδή δεν γίνεται νεότητα χωρίς αδυναμίες, χωρίς επιπολαιότητα. Και από τους τρεις Δασκάλους καθορίζεται το πλαίσιο του ελέγχου για τις νεανικές πράξεις και προβάλλεται το ότι ο έλεγχος δεν πρέπει να γίνεται με θυμό και οργή, ιδιαίτερα στη χριστιανική κοινωνία, με την παρατήρηση ότι ο έλεγχος με θυμό όχι μόνο δεν ελευθερώνει το νέο από το σφάλμα του, αλλά παρασύρει σε σφάλματα και τον ελέγχοντα.

 Απαράδεκτη θεωρούν τη χρήση ύβρεων, της λεκτικής βίας όπως λέγεται, κατά την άσκηση της ευρύτερης παιδαγωγίας. Ο Χρυσόστομος είναι καταλυτικός: Με την ύβρη «διπλή γίνεται η πυρά». Κι ο Γρηγόριος συμφωνεί πως  η καταλληλότερη οδός για παιδαγωγία είναι η πειθώ: «Μη βία κατάρξειν αλλά πειθοί προσάξεσθαι» δηλαδή κάθε τι που αρχίζει με τη βία δεν τελειώνει καλά˙ με την πειθώ μπαίνουν τα πράγματα σε καλό δρόμο.

Η ολιγωρία και η αμέλεια των γονέων αλλά και όσων εμπλέκονται στην αγωγή της νεότητας στην άμεση αντιμετώπιση και ορθή εκτίμηση των σφαλμάτων που έχουν διαπραχθεί καταδικάζεται απερίφραστα. Οι αμελούντες και ολιγωρούντες θα αποδώσουν λόγο στο Θεό και στους ανθρώπους. Ο Χρυσόστομος τονίζει χαρακτηριστικά με αυστηρότητα: «Οι γαρ των παίδων αμελούντες, διά ταύτην την αμαρτίαν την εσχάτην υποστήσονται δίκην» και προσθέτει ότι κάθε κακό στην κοινωνία, ακόμα σε ολόκληρο τον κόσμο, μπορεί να προέλθει από την αμέλεια, την έλλειψη ουσιαστικού ενδιαφέροντος για την αγωγή και την πρόοδο των παιδιών: «Τoύτο  εστι,  ό την οικουμένην ανατρέπει πάσαν, ότι των οικείων αμελούμεν παίδων» δηλαδή «το γεγονός ότι δείχνουμε αμέλεια στην αγωγή των παιδιών μας μπορεί να ανατρέψει όλη την οικουμένη».

Δύσκολες, κάποτε τραγικές καταστάσεις απορρέουν από την έλλειψη ενδιαφέροντος των γονέων για τη νεότητα. Καταστάσεις που φτάνουν ακόμα και στις αίθουσες των δικαστηρίων. Ο Χρυσόστομος, που ζούσε τον παλμό της κοινωνίας γράφει: «Και μετά τη συμφορά γίνεται η ντροπή μεγαλύτερη όταν όλοι δείχνουν με το δάχτυλο τον πατέρα»˙ κι ας λέμε σήμερα ότι «δεν μας νοιάζει τι θα πει ο κόσμος». Έτσι καταδικάζει, μ’ αυτήν την ελεγκτική παρατήρηση του, τους γονείς, καθώς τους υπενθυμίζει ότι γονέας δε γίνεται και δε θεωρείται κάποιος μόνο με το ότι γέννησε το παιδί, αλλά και με το να το αγαπά και να το φροντίζει μετά τη γέννησή και μέχρι την ενηλικίωσή του.  

Οι σοφοί Ιεράρχες προβάλλουν έντονα  το παράδειγμα γονέα ή παιδαγωγού και τη στάση και  θέση του έναντι όσων διδάσκει. Όλοι παραδεχόμαστε ότι σε κάθε κοινωνικό χώρο και σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας δεν διδάσκει τόσο ο λόγος, όσο το έργο, η πράξη, κάτι που θεωρείται θεμελιώδες και στην ευαγγελική διδασκαλία με τη ρήση του Ιησού ότι αυτός που διδάσκει πρέπει και να εφαρμόζει απαρέγκλιτα αυτά που διδάσκει. Ο γονέας και ο παιδαγωγός κατά τον άγιο Γρηγόριο πρέπει να «καθαρθεί πρώτον, είτα καθάραι, σοφισθήναι και ούτω σοφίσαι, γενέσθαι φως καὶ φωτίσαι, εγγίσαι Θεώ και προσαγαγείν άλλους, αγιασθήναι  και ούτω αγιάσαι, χειραγωγήσαι μετά χειρών, συμβουλεύσαι μετά συνέσεως».   

Οι Τρεις Ιεράρχες, των οποίων τις γλυκιές μορφές βλέπουμε στην καταστολισμένη με τα λουλούδια εικόνα τους που κοσμεί το Σχολείο μας, έχουν πάντα πολλά να πουν σε κάθε άνθρωπο που αναζητά την αλήθεια για την ύπαρξή του, πραγματική του  θέση και στάση μέσα στην κοινωνία και τον κόσμο, για τις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του, για τις πραγματικές του δυνατότητες μέσα στο σύμπαν, για την υγεία της ψυχής και του σώματός του, για την πνευματική του καλλιέργεια.

 Όλο τους το έργο είναι διαποτισμένο από έργα και λόγους βαθιάς αγάπης για τον Θεό και τους ανθρώπους κάθε τάξης, θέσης και εποχής τους οποίους δροσίζει πάντα όπως η βραδινή δροσιά ανακουφίζει από τον ημερήσιο καύσωνα.

Αρκεί και οι άνθρωποι να έχουμε μάτια για να τους δούμε, αυτιά για να  τους ακούσουμε και καθαρή και ζεστή καρδιά, όχι παγωμένη και σκληρή, για να τους αισθανθούμε,  καθαρή σκέψη για να τους καταλάβουμε.

 

30 Ιανουαρίου 2021