ΜΝΗΜΗ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ

Γιορτάζουμε και πάλι φέτος τη μνήμη των προστατών των ελληνοχριστιανικών γραμμάτων, των Τριών Ιεραρχών. Τη γιορτάζουμε με ύμνους και λόγους και με τα άνθη της αγάπης μας και με άρτους κι έχουμε χαρά μεγάλη όλοι όσοι ήρθαμε σ’ αυτό το πανηγύρι της πίστης μας για να καταθέσουμε το σεβασμό μας και να προσκυνήσουμε τα πάγχρυσα στόματα της Εκκλησίας, της παιδείας και της επιστήμης.

Λίγο πολύ όλοι ξέρουμε κάποια πράγματα για τη ζωή των Τριών Ιεραρχών. Στην πραγματικότητα ξέρουμε ελάχιστα ή δε θεωρούμε απαραίτητο να ξέρουμε τίποτα γιατί νομίζουμε ότι μπροστά στη σημερινή σοφία του κόσμου τρεις επίσκοποι που έζησαν πριν 16 ολάκερους αιώνες δεν έχουν τίποτα να μας πουν' είναι ξεπερασμένοι.

Βλέπουμε τους τρεις Ιεράρχες βλοσυρούς στην εικόνα τους. Φανταζόμαστε πως ήταν πολύ αυστηροί και πως δύσκολα κάποιος μπορούσε να τους πλησιάσει. Ότι ήταν μακριά από τον κόσμο, ζώντας μέσα σε σκοτεινές εκκλησίες κι δεν ασχολούνταν με τίποτα άλλο παρά μόνο με τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Ήταν άνθρωποι θεοσεβούμενοι και δεν ενδιαφέρονταν για τα προβλήματα του κόσμου.

Κι όμως! Το έργο τους είναι γεμάτο από αγάπη και ανησυχία για τον άνθρωπο, το τελειότερο πλάσμα του Δημιουργού. Τον άνθρωπο που πήρε πνοή από την πνοή του Θεού, απ’ αυτόν ξεκίνησε και σ’ αυτόν επιζητά να καταλήξει.

Έγραψαν και δίδαξαν πολλά. Καταπιάστηκαν με κάθε επιστήμη. Οι ιδέες τους εκπληκτικές, πρωτότυπες, σύγχρονες, διαχρονικές. Η σκέψη τους σταθερή, ξεκάθαρη, ειλικρινής. Ο κάλαμός τους γλαφυρός, οξύς, απλός, κατανοητός. Η ζωή τους ανεπίληπτη. Το θάρρος τους πρωτόγνωρο. Επίσκοποι και Ομολογητές, Όσιοι και Μάρτυρες, Λειτουργοί και Κήρυκες. Φωτιστές και φωτιζόμενοι. Δάσκαλοι και μαθητές. Φτωχοί αλλά υπέρπλουτοι. Διωγμένοι αλλά νικητές. Ελάχιστοι αλλά μέγιστοι. Επίγειοι άγγελοι. Ουράνιοι άνθρωποι. Ποιμένες καλοί. Πνευματοκήρυκες και πνευματοφόροι.

Κι αφού είπαμε όλα αυτά τα καλά για τους προστάτες μας ας δούμε και μερικές από τις υποθήκες τους για την παιδεία, τη διδασκαλία, τους δασκάλους, τους μαθητές, τους γονείς.

Μεγαλύτερη τέχνη γράφει ο Ιωάννης Χρυσόστομος από την αγωγή δεν υπάρχει. Τέχνη τεχνών την ονομάζει. Ο Μέγας Βασίλειος γράφει πως η ψυχή του μικρού παιδιού είναι εύπλαστη σαν το κερί' γι’ αυτό εύκολα μπορούμε να την ασκήσουμε σε κάθε αγαθό έργο και να τη διαμορφώσουμε με μορφές και σχήματα'  και πως η πορεία του έξαρτάται από το ποιος είναι ο πνευματικός οδηγός, ποιος είναι δηλαδή ο γονέας ή ο δάσκαλος στην περίπτωσή μας. Πάλι ο Χρυσόστομος διδάσκει: Όχι μόνο να εκπαιδεύεις τη γλώσσα σου και να καλλιεργείς τα εξωτερικά προσόντα σου αλλά και την ψυχή σου και το πνεύμα σου, δηλαδή το σύνολο της φύσης σου.

Η παιδαγωγία προσφέρεται σε όλους ανεξαιρέτως. Η παιδεία και η αλήθεια δεν έχουν σύνορα, δε γνωρίζουν λαούς, φυλές, γλώσσες. Πρέπει να παρέχονται αφειδώλευτα και αδιάκριτα προς κάθε άνθρωπο. Ξέρουμε ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας χρησιμοποίησαν την ελληνική γλώσσα για τα συγγράμματά τους. Για την καλύτερη κατανόηση του έργου τους ΄και από άλλους λαούς έγραψαν και δίδαξαν και σε άλλες γλώσσες: λατινικά, Συριακά, Κοπτικά, Αρμενικά. Βλέπετε οι Πατέρες ήταν και γλωσσομαθείς.

Ίσως κάποιοι θεωρούν ότι οι Τρεις Ιεράρχες ήταν αντίθετοι προς την παιδεία της αρχαιότητας' ότι ως Χριστιανοί απέρριπταν κάθε τι είχε σχέση με την ειδωλολατρική αρχαιότητα. Λάθος! Ο Γρηγόριος αντιπάλευε όσους περιφρονούσαν την αρχαία παιδεία (τη θύραθεν παιδεία όπως λέγεται) με τα εξής: H μόρφωση είναι το πρώτο και πολυτιμότερο αγαθό που έχουμε. Και δεν είναι πολύτιμη μόνο η χριστιανική μόρφωση που σύμφωνα με την πίστη μας περιφρονεί κάθε κοσμική πολυτέλεια και κάθε φιλοδοξία και οδηγεί στη σωτηρία αλλά και η μόρφωση που λάβαμε από τους προγόνους μας. Και πρέπει να θεωρούμε αγροίκους και ακαλλιέργητους όσους απορρίπτουν τη σοφία και τα επιτεύγματα της αρχαιότητας γιατί θέλουν να παρασύροντας τους ανθρώπους στην απαιδευσία να μπορούν να κρύβονται κι αυτοί και να μην ελέγχονται. Και ο Βασίλειος παροτρύνει τους νέους να συναναστρέφονται κάθε άνθρωπο από τον οποίο θα προέλθει πνευματική και ψυχική ωφέλεια' αυτή η συναναστροφή είναι η καλύτερη προετοιμασία για τη μετέπειτα μόρφωση και τη πορεία μας μέσα στην κοινωνία.

Ο Γρηγόριος απευθύνεται στους μαθητές γράφοντας: Παιδιά μου, στους τρόπους σας να είστε πράοι, ταπεινοί, εγκρατείς, ακλόνητοι, γλυκείς, χωρίς φθόνο, δίκαιοι, γενναίοι, σεμνοί, εργατικοί, φρόνιμοι. Αυτά είναι στολίδια για όλους, μεγάλους και μικρούς. Φρόντισε να μην είσαι πλούσιος τόσο στα χρήματα όσο στον τρόπο της ζωής σου. Τα χρήματα σε ξεγελούν, παίζουν μαζί σου. Τα χρηματικά πλούτη δεν είναι ποτέ μόνιμα και σταθερά. Ο μεγάλος θησαυρός είναι ο τρόπος με τον οποίο διαλέγεις να ζεις. Και να κοιτάς τον θησαυρό αυτό να τον συντηρείς και να τον ανανεώνεις μελετώντας τις γνώσεις και τα έργα των σπουδαίων και σοφών ανθρώπων' και να διαλέγεις τι θα πάρεις απ’ αυτούς και τι θα αποφύγεις. Να κάνεις δηλαδή ότι κάνει η σοφή μέλισσα που έχει δάσκαλο την ίδια τη φύση. Πετάει και παίρνει ότι της χρειάζεται όχι απ’ όλα τα λουλούδια. ΄Ετσι κι εσύ' μάζευε άφθονα τα ωφέλιμα. Κι όσα καταλάβεις πως σε βλάφτουν πέταξέ τα από πάνω σου το γρηγορότερο.

Ο Χρυσόστομος αναδεικνύει το λειτούργημα του παιδαγωγού μέγα και θαυμαστό, γιατί – όπως γράφει – αυτό υπερβαίνει τη φυσική σχέση παιδιού προς γονέα και επαναλαμβάνει το του Μ. Αλεξάνδρου: «διά τούτων μεν το γαρ το ζήν, δι’ εκείνων δε το καλώς ζην γίνεται». Επίσης παρομοιάζει το λειτούργημα του δασκάλου με το έργο του γιατρού: «Ιατρός εστίν ο διδάσκαλος ψυχών' ο δε ιατρός ου πλήττει αλλά τον πεπληγότα διορθούται και θεραπεύει». Δηλαδή ο Ιωάννης είναι αντίθετος και σε κάθε μορφή βίας του δασκάλου προς το μαθητή.

Όσοι ασκούν παιδαγωγία πρέπει να είναι προικισμένοι με πολλά χαρίσματα για να αποτελούν παράδειγμα για τους μαθητές τους:  υπεύθυνοι, έμπειροι, ταπεινοί, τολμηροί, σεβαστοί, προσηνείς, λιτοδίαιτοι, καταρτισμένοι, συνεπείς στα λόγια και στα έργα, πρότυπα ζωής, στοργικοί, να χαίρονται για την πρόοδο των μαθητών τους και να θλίβονται για την αμέλειά τους, να μη χαίρονται με τους επαίνους που τους αποδίδουν και να μην τους επιζητούν αυτάρεσκα, να μην αποθαρρύνονται από την αποτυχία.

Και στους γονείς απευθύνονται πολύ συχνά οι διδάσκαλοι με προεξάρχοντα τον χρυσορρήμονα: Διδάσκουν οι γονείς, πατέρας και μάνα να φροντίζουν τα παιδιά τους όπως οι ζωγράφοι τα έργα τους και οι γλύπτες τα αγάλματά τους. Όπως οι ζωγράφοι κάθε μέρα βάζουν στον πίνακά τους τα χρώματα και τα σχήματα που χρειάζεται μέχρι να τον τελειοποιήσουν ή οι γλύπτες αφαιρούν κάθε περιττό από την πέτρα που σμιλεύουν ή προσθέτουν κάθε αναγκαίο έτσι και οι γονείς κάθε ώρα και κάθε μέρα να εξετάζουν και να βλέπουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των παιδιών και να πράττουν ανάλογα.

Θεώρησε γονιέ πως είσαι άρχοντας σε μια πόλη και την έχεις υπό την εξουσία σου. Η ψυχή του παιδιού σου είναι στα χέρια σου και την εξουσιάζεις. Και στην πόλη αυτή οι πολίτες κάνουν διάφορα πράγματα'  άλλα αγαθά κι άλλα κακά. Και για να κυβερνηθεί καλά η πόλη και να ζούν οι άνθρωποι στη γαλήνη πρέπει να μπουν νόμοι. Πόλη λοιπόν είναι η ψυχή του παιδιού, πόλη που μόλις κτίστηκε και οι πολίτες που την κατακλείζουν λειτουργούν ανεξέλεγκτα και χωρίς κρίση γιατί δεν έχουν καμιά εμπειρία και είναι εύκολο να περιπέσουν σε λάθη. Στη ψυχή λοιπόν του παιδιού που κατακλύζεται από νέες παραστάσεις και σχήματα εσύ με τους νόμους που θα βάλεις, ως σοφός και έμπειρος, θα δώσεις τις καλές συνήθειες, τα εφόδια δηλαδή για τη ζωή του παιδιού σου. Και οι παλαιότεροι και γεροντότεροι που μπορεί να έζησαν όλη τη ζωή τους χωρίς έλεγχο και στην ανομία δύσκολα θα δεχτούν τους νόμους σου. Οι νέοι όμως που είναι εντελώς άπειροι και περιμένουν από τη δική σου κηδεμονία και κυβέρνηση εύκολα θα τους δεχτούν.

Ας είναι οι άγιοι Τρεις Ιεράρχες, των οποίων τη μεγάλη εικόνα έχει ως θησαυρό το Σχολείο μας, να είναι παντοτινοί βοηθοί και παραστάτες και εμψυχωτές όλων μας. Κι εμείς ως γνήσιοι συνεχιστές της παρακαταθήκης τους να παίρνουμε φως από το πνεύμα τους, θάρρος και πίστη από τους αγώνες τους, ζωογόνο νερό από τους ποταμούς της σοφίας τους. Να βρεθούμε συνδαιτημόνες στην ψυχοτρόφο τράπεζα του πελάγους της αγάπης, της θυσίας τους και της αυταπάρνησής τους και να γευτούμε το γλεύκος της πίστης και της αγιότητάς τους' για να μπορούμε να παλέψουμε και να βγούμε νικητές στο πολύμοχθο αλλά τόσο συναρπαστικό  έργο μας.                          

                                                       

                                                 Εμμανουήλ Σουργιαδάκης

                                                    30 Ιανουαρίου 2014

                                                        

Εκφωνήθηκε στον ιερό ναό Τιμίου Σταυρού Φορτέτσας κατά τον εκκλησιασμό των μαθητών